12:30-13:30

Ράνια Λάμπου

Εκπαιδευτικός στην Α/βάθμια Εκπαίδευση Ανατολικής Αττικής- Global Teacher Prize Finalist 2019

Στην παρούσα εισήγηση θα παρουσιαστούν αναλυτικά όλα τα στάδια κατασκευής ενός Διοπτρικού Τηλεσκοπίου καθώς και η διδακτική αξιοποίηση της ιδιοκατασκευής. Η δημιουργία τηλεσκοπίου στην σχολική τάξη συνιστά μια δραστηριότητα που μπορεί να εμπλέξει τους μαθητές σε υψηλά επίπεδα εφευρετικότητας και δημιουργικότητας.

Τηλεσκόπιο αποτελεί το κύριο αστρονομικό όργανο και είναι μία οπτική διάταξη για τη συλλογή και εστίαση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, μέσω της οποίας επιχειρείται η παρατήρηση μακρινών αντικειμένων και κυρίως ουράνιων σωμάτων.

Ο τύπος του τηλεσκοπίου που χρειάζεται  εξαρτάται κυρίως από την παρατήρηση που πρόκειται να γίνει. Πολλοί ερασιτέχνες αστρονόμοι κατέχουν περισσότερα από ένα τηλεσκόπια, ένα εξειδικευμένο για κάθε ένα διαφορετικό είδος της παρατήρησης. Οι αρχάριοι συνήθως αναζητούν  ένα τηλεσκόπιο που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για πολλές διαφορετικές δραστηριότητες.

Τα τηλεσκόπια είναι όργανα συλλογής φωτός και υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι τηλεσκοπίων:

• Διοπτρικά – ένας φακός (αντικειμενικός που βρίσκεται στο εμπρός μέρος) είναι το κύριο στοιχείο για τη συλλογή φωτός.

• Ανακλαστικά ή Νευτώνεια – ένας καθρέφτης (πρωτεύον κάτοπτρο που βρίσκεται στο πίσω μέρος), είναι το κύριο στοιχείο για τη συλλογή φωτός. Το φως συλλέγεται στο πρωτεύον κάτοπτρο και οδηγείται στο εμπρός τμήμα σε ένα άλλο, δευτερεύον κάτοπτρο, και από εκεί στο μάτι του παρατηρητή.

• Καταδιοπτρικό ή Schmidt-Cassegrain  – ένας συνδυασμός φακών και καθρεφτών χρησιμοποιούνται για να συγκεντρώσουν το φως. Το φως τελικά ύστερα από εσωτερικές αντανακλάσεις οδηγείται στο πίσω μέρος του τηλεσκοπίου.

Κάθε τύπος έχει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε σχέση με την οπτική ποιότητα του ειδώλου που προσφέρει, τη μηχανική απόδοση, τη συντήρηση, την ευκολία χρήσης και την τιμή.

Όλα τα οπτικά τηλεσκόπια θα πρέπει να πληρούν τις τρεις παρακάτω προϋποθέσεις: Να συγκεντρώνουν φως για να κρατούν φωτεινό το είδωλο, να δίνουν καθαρή εικόνα και να μεγεθύνουν.

13:30 – 15:00

Κώστας Ραπατζίκος,

MSc ∆ιδακτική των Φ. Επιστημών – Ερασιτέχνης Αστρονόμος, πρόεδρος της εταιρίας Αστρονομίας και Διαστήματος (παράρτημα Σαλαμίνας)

Στην προτεινόμενη  εισήγηση θα παρουσιαστούν τρόποι προσομοίωσης των δυο φαινομένων των εκλείψεων, της  Έκλειψης Ηλίου και Έκλειψης Σελήνης με πολύ απλά υλικά καθημερινής χρήσης. Συγκεκριμένα, θα προταθούν απλές ιδιοκατασκευές για  εκπαιδευτική χρήση στην Αστρονομία οι οποίες μπορούν να αναπαραστήσουν με δημιουργικό τρόπο το φαινόμενο της έκλειψης ενισχύοντας παράλληλα την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών.

Μία ολική έκλειψη ηλίου είναι ένα σπάνιο ουράνιο φαινόμενο κατά το οποίο ο δίσκος της σελήνης εφάπτεται εσωτερικά με τον ηλιακό δίσκο κρύβοντας κάθε ίχνος ηλιακού φωτός για μερικά λεπτά. Αυτό συμβαίνει διότι, στον ουράνιο θόλο, τα δύο σώματα φαίνεται πως έχουν το ίδιο ακριβώς μέγεθος. Πρόκειται για μία κοσμική σύμπτωση, αφού ο ήλιος βρίσκεται 400 φορές πιο μακριά από τη σελήνη, αλλά φαίνεται αντίστοιχα και 400 φορές μικρότερος.

Επειδή η τροχιά της γης γύρω από τον ήλιο δεν είναι κυκλική αλλά ελλειπτική, και σε συνδυασμό με την επίσης ελλειπτική τροχιά της σελήνης γύρω από τη γη, για τον επίγειο παρατηρητή τα δύο σώματα αλλάζουν συνεχώς μέγεθος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία τριών ειδών εκλείψεων.

Κατά την ολική έκλειψη ηλίου, το μέγεθος της σελήνης είναι τέτοιο ώστε καλύπτει πλήρως τον ηλιακό δίσκο. Ο παρατηρητής βρίσκεται μέσα στη σκιά της σελήνης. Κατά την δακτυλιοειδή έκλειψη ο κώνος της σκιάς της σελήνης δεν ακουμπάει στην επιφάνεια της Γης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο παρατηρητής να βλέπει ένα ηλιακό δαχτυλίδι γύρω από το σκοτεινό σώμα της σελήνης. Στη μερική έκλειψη ηλίου ο παρατηρητής βλέπει ένα ποσοστό του ήλιου «φαγωμένο» από τη σελήνη.

Έκλειψη Σελήνης είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η Σελήνη περνά ακριβώς πίσω από την Γη στην σκιά της. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν ο Ήλιος, η Γη και η Σελήνη είναι σε συζυγία, με την Γη ευρισκόμενη μεταξύ των δύο άλλων σωμάτων. Κάτι τέτοιο είναι δυνατόν μονάχα σε νύχτα με πανσέληνο. Η διάρκεια και το είδος μιας έκλειψης εξαρτώνται από την θέση της Σελήνης σε σχέση με τα σημεία που η τροχιά της τέμνεται με την εκλειπτική.

Σε αντίθεση με την έκλειψη Ηλίου, που είναι ορατή από μικρές σχετικά περιοχές της Γης, μια έκλειψη Σελήνης είναι ορατή από οποιοδήποτε σημείο στην πλευρά της Γης που είναι νύχτα. Το φαινόμενο έχει διάρκεια μερικών ωρών, ενώ μια ολική έκλειψη Ηλίου διαρκεί μονάχα μερικά λεπτά, διότι η Σελήνη έχει μικρότερη σε μέγεθος σκιά.