Οι Κοινότητες Πρακτικής (Communities of Practice – CoPs) έχουν αναδειχθεί σε ισχυρά εργαλεία ενίσχυσης της συνεργασίας, ανταλλαγής γνώσεων και οικοδόμησης συλλογικής ικανότητας εντός εκπαιδευτικών συστημάτων. Στον ταχέως εξελισσόμενο τομέα της εκπαίδευσης, ιδιαίτερα στους κλάδους STEM και STEAM, η ανάγκη για δυναμικές και βιώσιμες κοινότητες είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Το διαδικτυακό κλειστό συνέδριο που διοργανώθηκε από το έργο SpicE, σε συνεργασία με το Scientix, εστίασε στην ανταλλαγή καλών πρακτικών, στρατηγικών και προκλήσεων για τη διατήρηση και ενδυνάμωση τέτοιων κοινοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Το Πλαίσιο: Το έργο SpicE και η Inclusive STEAM Alliance
Το έργο SpicE αποτέλεσε το θεμέλιο της συζήτησης, παρουσιάζοντας τη δημιουργία μιας κοινότητας πρακτικής για δασκάλους πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με έμφαση στην ενταξιακή διδασκαλία STEM. Το σημαντικότερο βήμα, ωστόσο, έγινε με τη μετάβαση προς την Inclusive STEAM Alliance, μια νέα κοινότητα που θα λειτουργεί αυτόνομα, με τεχνική υποστήριξη από το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, αλλά με κατεύθυνση καθοριζόμενη από τα ίδια τα μέλη της.
Αυτό το παράδειγμα ανέδειξε την ανάγκη οι κοινότητες να εξελίσσονται από κεντρικά οργανωμένες σε αυτορρυθμιζόμενες, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα.
Μαθήματα από την Πράξη: Ποικιλία Προσεγγίσεων
1. STEAMBRACE και STEAM Learning Ecologies (SLEs)
Το STEAMBRACE βρίσκεται στο αρχικό στάδιο δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Δικτύου STEAM. Η βασική πρόκληση εντοπίζεται στην ενεργή σύνδεση των μελών και την επιλογή των κατάλληλων εργαλείων επικοινωνίας. Η εμπειρία επιβεβαιώνει τη σημασία της αρχικής ηγεσίας και δομής, όπως προτείνει και το «Community Success Wheel» του EU Playbook.
Αντίστοιχα, το SLEs παρότι έχει συγκεντρώσει περισσότερα από 1000 μέλη, παρατήρησε ότι η μαζικότητα δεν εξασφαλίζει αυτόματα τη συνεργασία. Η απάντησή τους ήταν η διοργάνωση στοχευμένων διαδικτυακών εκδηλώσεων και η προώθηση ευκαιριών διά ζώσης συνάντησης.
2. STEM Húsavík και η Δύναμη της Τοπικότητας
Ένα από τα πιο εμπνευσμένα παραδείγματα παρουσιάστηκε από το STEM Húsavík, μέρος του έργου STREAM IT. Η κοινότητα αναπτύχθηκε από τη βάση, ξεκινώντας με την καταγραφή των αναγκών των τοπικών εκπαιδευτικών και δημιουργώντας μια συμβουλευτική επιτροπή με μέλη της ίδιας της κοινότητας. Η επιτυχία της προσέγγισης αυτής οδήγησε στη δημιουργία βιβλιοθήκης STEM και σε εκπαιδεύσεις εκπαιδευτικών, και πλέον το μοντέλο αυτό επαναλαμβάνεται σε Ιρλανδία και Φινλανδία. Πρόκειται για ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η συν-δημιουργία με την κοινότητα ενισχύει τη βιωσιμότητα και τη μεταδοτικότητα.
3. Το Πείραμα του Scientix
Το Scientix, η μεγαλύτερη εκπαιδευτική επιστημονική κοινότητα στην Ευρώπη, παρουσίασε ένα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό πείραμα: τρεις ομάδες CoPs λειτουργούσαν με διαφορετικά επίπεδα παρέμβασης. Όταν οι συντονιστές αποσύρθηκαν, η ομάδα STEM κατέρρευσε, η ομάδα διευθυντών σχολείων διατηρήθηκε αλλά χωρίς αλληλεπίδραση, ενώ η ομάδα των ανθρωπιστικών επιστημών, μικρή σε μέγεθος, παρέμεινε ενεργή. Το μήνυμα ήταν σαφές: κάθε CoP χρειάζεται προσαρμοσμένη υποστήριξη, ανάλογα με το προφίλ και τις ανάγκες των μελών της.
4. NBS Academy και η Προσέγγιση των Living Labs
Το έργο NBS Academy εισήγαγε μια νέα διάσταση στη διαχείριση CoPs μέσω της μεθοδολογίας Living Labs. Σε έξι πιλοτικές χώρες, δημιουργήθηκαν τοπικές κοινότητες μάθησης για την ενσωμάτωση των Φυσικών Βασισμένων Λύσεων (Nature-Based Solutions) στην κατάρτιση εκπαιδευτικών. Αυτές οι κοινότητες λειτουργούν ως τοπικά εργαστήρια, προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε περιοχής, ενισχύοντας τόσο τις πράσινες δεξιότητες όσο και τη βιωσιμότητα των CoPs.
5. STREAM IT και οι National Inspiration Hubs
Το STREAM IT δημιούργησε 12 Εθνικούς Κόμβους Έμπνευσης, ψηφιακές πλατφόρμες συνεργασίας εκπαιδευτικών STEAM. Η περίπτωση της Ουγγαρίας υπογράμμισε τη σημασία της εργασίας με μια μικρή αλλά ενεργή βασική ομάδα, που στη συνέχεια επεκτάθηκε σε ευρύτερη κοινότητα με ουσιαστική συμμετοχή.
Κρίσιμα Συμπεράσματα και Κατευθύνσεις
Το συνέδριο κατέληξε σε τέσσερα βασικά διδάγματα που μπορούν να καθοδηγήσουν όσους επιθυμούν να δημιουργήσουν ή να ενδυναμώσουν CoPs:
- Η επιτυχία είναι σχετική με τον σκοπό της κοινότητας.
Δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο επιτυχίας. Κοινότητες μικρές αλλά ενεργές μπορεί να είναι πιο επιτυχημένες από μεγαλύτερες αλλά παθητικές. Η αποτίμηση της επίδρασης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις προσδοκίες και τις ανάγκες των μελών. - Η πρώιμη ηγεσία είναι σημαντική, αλλά απαιτεί σταδιακή μεταβίβαση ευθύνης.
Η ισχυρή διευκόλυνση στην αρχή είναι αναγκαία για να οικοδομηθούν δομές και σχέσεις. Ωστόσο, η μακροπρόθεσμη επιτυχία απαιτεί τη μετάβαση σε μοντέλα συμμετοχικής διακυβέρνησης. - Η ευελιξία είναι το κλειδί.
Οι στρατηγικές εμπλοκής πρέπει να είναι ευέλικτες, προσαρμόσιμες και συντονισμένες με τις συνθήκες και τους στόχους των μελών της κοινότητας. - Η σαφήνεια και ο συντονισμός αποτρέπουν τον κατακερματισμό.
Σε ένα πεδίο γεμάτο από παρόμοιες πρωτοβουλίες, οι CoPs πρέπει να έχουν σαφή ταυτότητα, προστιθέμενη αξία και συντονισμό με άλλες κοινότητες για να αποφύγουν την απομόνωση και τη λήθη.
Συμπέρασμα
Οι Κοινότητες Πρακτικής έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν πυλώνες αλλαγής και βελτίωσης στην εκπαίδευση, υπό την προϋπόθεση ότι σχεδιάζονται και υποστηρίζονται με επίγνωση και προσαρμοστικότητα. Η εμπειρία των έργων που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο του SpicE αποδεικνύει πως δεν υπάρχει μία ενιαία συνταγή επιτυχίας, αλλά μάλλον ένα σύνολο αρχών που, όταν εφαρμόζονται ευέλικτα και συμμετοχικά, οδηγούν σε δυναμικές και βιώσιμες κοινότητες.
Η μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη, από το «σχεδιάζουμε για την κοινότητα» στο «συν-δημιουργούμε με την κοινότητα», είναι το πιο κρίσιμο βήμα για όσους επιθυμούν να δουν πραγματικό, βιώσιμο αντίκτυπο στον χώρο της εκπαίδευσης. Μέσα από τη συλλογική μάθηση, την ανταλλαγή εμπειριών και την κοινή δράση, οι CoPs μπορούν να γίνουν φορείς μετασχηματισμού σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Πηγή άρθρου: https://www.scientix.eu/